Asla Diğer Yanağını Çevirme: Malcolm X

Amerika’da 1950-1980 yıllları arasında birçok direniş öyküsü yazıldı. Bu dönemde gerçekleşen sivil haklar hareketi, kadın hareketi, Kızılderili hareketi ve Afro-Amerikan hareketleri ve işçi sınıfının direnişleri birbiriyle iç içe bir mücadele çizgisi izledi. Onlarca yıl köle olarak alınıp satılan, 20. yy’da da Jim Crow ve Plessy vs. Ferguson yasaları ile De Jure Segregation (direkt yasalarla siyahların toplumsal hayattan dışlanması) dediğimiz “eşit fakat ayrı” mottosuyla hayatın her alanında ezilen siyahların kitlesel bir şekilde sokağa çıkmalarının fitilini, Rosa Parks’ın bir otobüsün ön koltuğunu beyaz bir Amerikalıya vermeyi reddetmesi yaktı. Devamında gelen boykot ve protestolarla birlikte “İş ve Özgürlük İçin Washington Yürüyüşü” başladı. Yurttaş Hareketinin en çok tanınan lideri Martin Luther King bu mitingde “Bir Hayalim Var” başlıklı ünlü konuşmasını gerçekleştirdi. Luther söylemleri ve radikal olmayan eylem çağrılarıyla pasif bir hak mücadelesi yürüttü, konuşmasında sistem karşıtı herhangi bir söz kullanmadı ve haklılıklarını Bağımsızlık Bildirgesi’nin maddelerinden aldıklarını savundu. Radikal söylemleriyle King’den ayrılan Malcolm X ise şunları söylüyordu: “King’in bir hayali olabilir; fakat biz siyahlar bir kabus içinde yaşıyoruz.”

Malcolm X, mücadele hayatının ilk dönemlerinde siyahların mücadelesinin beyazlardan tamamen ayrı olması gerektiğini savundu. Üyesi olduğu Elijah Muhammed’in İslam Milleti örgütü de bu düşünceyi savunuyor ve ırkçılığa karşı büyüyen harekete katılmadığı gibi ırkçılık karşıtı beyazlarla birlikte hareket edilmesine karşı çıkıyordu. 1960’ların başında Malcolm X, İslam dini konusunda daha farklı bir perspektif geliştirerek İslam Milleti örgütünden ayrılmış ve siyahlarla-beyazların ırkçılığa karşı ortak mücadelesine karşı çıkmayı bırakmıştı. Bu dönemde edindiği önemli bir özellik de kapitalizm karşıtlığı olacaktı: “Bana bir kapitalist göster, ben de sana bir kan emici göstereyim”; “Irkçılık olmadan kapitalizm olmaz”.

1965 yılında aralarında eski örgütü İslam Milleti’nin bir üyesi de olan kişiler tarafından öldürülene kadar birçok hareketin önderliğini yaptı ve Kara Panterler Partisinin kurulmasına ilham oldu. Katledilmesinin arkasındaki gerçek güçler hala açığa çıkmadı. Hristiyan inancındaki birinden tokat yediğinizde diğer yanağınızı da çevirmeniz gerektiğini öğütleyen öğretiye karşı “Asla diğer yanağını çevirme” diyerek yüzlerce yıldır ezilmiş Afro-Amerikanların öfkesini ve radikalizmini ifade etti.