İran’da Emekçilerin Eylemleri ve İşçi Lideri Eshmail Bakshi’ye İşkence – Kadir Anari

İran’da 2017 sonundan bu yana gelişen eylemlilik süreci devam ediyor. Son haftalarda öğretmenler, öğrenciler, emekliler, İsfahan’lı çiftçiler eylemler gerçekleştirdi. Uzun süre özelleştirme karşıtı mücadeleyle öne çıkan Haft Tappeh işçileri de önceki gün yeniden eylemlere başladı. Sosyalist Gündem’de daha önce pek çok eylemin haberini yapmıştık. Şimdi son iki haftada yaşanan eylemleri aktaracağız.

Öğrenciler “Servis Kazası”na Karşı Eylemdeydi

25 Aralık günü Tahran Bilim Araştırma Üniversitesi’nde öğrencileri taşıyan bir servis kampüs içerisinde kaza yapmış ve 10 öğrenci hayatını kaybetmiş ve 26 kişi de yaralanmıştı. Olayın ardından öğrenciler, kazayı ve sorumluları günlerce protesto etti.

Aynı günlerde üniversite rektörünün arabası da iki öğrenciye çarpmıştı. Olayın ardından öğrencileri silahını göstererek tehdit eden rektörün arabası, yine öğrenciler tarafından kovalanmıştı.

Bu kazaların ardından öğrenciler rektörün istifası talebiyle eylem yaptıktan sonra üniversite yöneticilerinden biri, olayların inceleyeceklerini söylerken bu inceleme görevlerine gerekçe olarak “müşteri her zaman haklıdır” şeklinde akıl almaz bir açıklamada bulunmuştu. Bunun üzerine Tahran Bilim Araştırma Üniversitesi ve diğer üniversitelerin öğrencileri “müşteri değiliz” diyerek protesto gösterilerine başladı.

Emeklilerden Yılbaşında Meclis Önünde Eylem

İranlı emekçiler de bir süredir eylemsellik içinde. Hayat pahalılığına, yoksulluğa, geçim koşullarının zorlaşmasına karşı talepleriyle mücadele yürütüyorlar.

Daha önce de pek çok eylem yapan emekliler, 1 Ocak günü Meclis önüne giderek burada bir eylem gerçekleştirdi. Bu eylemde “yaşayamıyoruz, geçinemiyoruz” vurguları öne çıktı. Emekliler geçim koşullarının iyileştirilmesini talep etti.
Emeklilerin eylemlerinde direnişteki işçilere destek ve tutuklu emekçilere özgürlük vurgusu da yapıldı.

Eylemde 2 gösterici gözaltına alındı.

Öğretmen Eylemleri Devam Ediyor

Öğretmenler bir süredir talepleri için çeşitli eylemler gerçekleştiriyor. Öğretmenlerin eylemleri neredeyse İran’ın bütün şehirlerine yayılmış durumda.

Zencan ve Abadan şehirlerinde 2 öğretmen, eylemlere katıldığı ve konuşma yaptıkları için geçen hafta gözaltına alındı. Gözaltındaki öğretmenlerden birinin tutuklandığı haberi mevcut.

Öğretmenlerin ekonomik talepleri arasında ücret artışı, sigorta kapsamının genişletilmesi, çalışma şartlarının düzeltilmesi ve iş saatlerinin azaltılması gibi talepler var. Hak mücadelesi verdiği için tutuklu bulunan öğretmenlere özgürlük talebi de ekonomik taleplerin yanında öne çıkıyor.

İsfahan’da Çiftçiler Nehirlerin Kurutulmasına Karşı Eylemde

İsfahan’da bulunan tarihi ve efsane olan Zayende Nehri (Zayende Rud), İran rejiminin politikaları sonucunda kurudu. Daha önce “nehre girmek tehlikelidir” tabelalarının asılı olduğu nehir şimdilerde neredeyse sadece topraktan ibaret. Nehrin kurumasına yol açan, İran devlet yöneticilerinin yıllardır nehir üzerinde yaptığı baraj projeleri. Eski Cumhurbaşkanı Ahmedinejad’ın ilk döneminde yapılmaya başlayan barajlar sonucunda Zayende Nehri’nin İsfahan bölgesinde ciddi bir kuruma yaşandı.

Nehrin kuruması, İsfahan’da çiftçilikle uğraşanlar için büyük bir yıkım anlamına geliyor. Bölgede başka bir geçim kaynağı olmayan geniş bir kesim, nehrin kuruması sonucunda sulama imkanlarından yoksun kaldı.

Bu nedenle İsfahanlı çiftçiler geçtiğimiz haftalarda sulama imkanlarının yok edilmesine karşı eyleme başladı. Çiftçiler sulama konusunda çözüm bulunmasını talep ediyor. Nehrin ünlü köprüsü Si-o-se Pol (33 Köprüsü), kuruyan alanda yaklaşık 2 hafta önce 2 bin kadar İsfahanlı çiftçinin eylemine tanık oldu. Bu eyleme saldıran polis gaz bombalarıyla çiftçileri dağıtmaya çalıştı.

Haft Tappeh’de Yeniden Eylem

Şeker fabrikasının özelleştirilmesine karşı aylardır mücadele eden ve haftalarca eylem yapan Haft Tappeh işçileri dün yeniden eylem yaptı. Haft Tappeh işçileri direnişe geçmeden önce aralarında işçi temsilcileri seçerek bir komite kurmuşlardı. İşçilerin seçilmiş lideri Esmaeil Bakhshi, eylemler nedeniyle gözaltına alınmış ve bir aya yakın süren gözaltı sürecinde işkence görmüştü. Gözaltıların serbest bırakılmasıyla ara verilen eylemler bu hafta yeniden başlamış oldu.

Esmaeil Bakhshi, Haft Tappah işçilerinin seçtiği işçi komitesinin liderlerinden. Haft Tappeh şeker kamışı fabrikasındaki işçiler, başta özelleştirme olmak üzere rejimin saldırılarına karşı mücadele etmekteydi. Haft Tappeh eylemleri sonucunda 20 Kasım’da gözaltına alınan ve 12 Aralık’ta serbest kalan işçi lideri Esmaeil Bakhshi, gözaltında yaşadığı işkenceye karşı da dışarıda bir mücadele başlattı.

Esmaeil Bakhshi, 4 Ocak günü sosyal medya hesabından gözaltında yaşadığı işkenceyi ve bunun sonuçlarını anlattığı bir metin yayınladı. Yaşadıklarını anlatan ve bunları teşhir eden Esmaeil Bakshi, yazısında İran İstihbarat Bakanı’na da canlı yayında İran tutukevlerindeki işkenceye dair birlikte programa katılmak üzere çağrı yaptı. Bakhshi’nin işkenceyi teşhir etmesi üzerine pek çok kişi de daha önce gözaltında yaşadığı işkence ve tecavüz saldırılarını açıklamaya başladı. Sonunda geniş kesimlerden gözaltında ve tutukevlerindeki işkence üzerine tepki geldi, işkenceye karşı kampanya başladı.

Bakhshi’nin Açıklamasından Satır Başları

• “Gözaltına alındığım ilk günlerde, hiçbir açıklama yapmadan, hiçbir şey konuşmadan işkence yapmaya başladılar. Dövdüler, yumrukladılar, tekme attılar, öleceğimi sandım. Öyle saldırdılar ki 72 saat boyunca hareket edemedim.”
• “Bugün 2 ay sonra bile hala kırılmış kaburgalarımda, böbreklerimde, sol kulağımda, hayalarımda ağrı hissediyorum. Ama daha da kötüsü, psikolojik işkenceydi. Bana ne yaptıklarını hatırlamıyorum ama SUDAN ÇIKMIŞ BALIĞA DÖNDÜM. Ellerim hala titriyor. Yolda yürürken kendimi hissetmeyebiliyorum. İlaç almama rağmen hala panik ataklar
yaşıyorum.”
• “Kendisine İslam’ın askerleri diyenler, bize (kendisiyle birlikte gözaltına alınan kadın gazeteci Sepideh Golian’dan bahsediyor) cinsel içerikli küfürler ettiler.”

Esmaeil Bakhshi, gözaltında işkence ve insanlık dışı muamele hakkında İran İstihbarat Bakanı Mahmoud Alavi’yi kendisiyle birlikte televizyona çıkıp bu konuyu konuşmaya çağırdı ve şunları dile getirdi:
• “Bir din adamı olarak ve ahlaki ve insan hakları açısından, mahkumlara işkence yapanların cezasını ne olduğunu bize anlatın. Gözaltındakilere işkence yapmak izin veriliyor mu? Öyleyse, ne ölçüde? Bakanlık, özel telefon görüşmelerini gizlice izleme hakkına sahip mi?”

Bakhshi, ailesiyle olan özel telefon görüşmelerinin de dinlendiğini söyleyerek bu duruma tepki gösterdi.
• “İnsanların en özel konuşmalarını dinlemeye ahlaki, insani ve İslami açılardan izin verilebilir mi? İstihbarat örgütü, hangi hakla benim karımla yaptığım en özel telefon görüşmelerini dinledi?”

İşkenceye Karşı Kampanya
Bakhshi, işkenceye dair yaşadıklarını anlattıktan sonra İran genelinde toplumsal muhalefette ciddi bir tepki oluştu. Daha önce gözaltına alınmış ancak baskılar nedeniyle yaşadıklarını anlatamamış olan pek çok insan, gözaltında işkenceye ve tecavüze maruz kaldığını açıkladı.

İşkenceye karşı herkesin söz söylediği bir kampanya ortamı oluştu. Öğretmenler gibi kendi talepleri eylem yapan çeşitli gruplar, işkenceyi de bu eylemlerde gündeme alırken, ülkenin farklı üniversitelerinden 34 öğrenci örgütü işkenceye karşı ortak bir açıklama yaptı. Konu bu kadar dikkat çekince mecliste de gündem oldu.

Diğer Bazı Eylemler ve Gelişmeler

Huzistan eyaletindeki Şadkan şehrinde belediye işçileri, ücretleri ödenmediği için Salı günü eylem gerçekleştirdi.

Özel banka sahiplerinin, müşterilerin parasını ödememesi nedeniyle daha önce eylemler olmuştu. Bu hafta Ayende Bank müşterileri, paralarını alamadıkları için eylem yaptı.

Çarşamba günü İran’ın Batı Azerbaycan eyaletinde Tekab şehri civarındaki altın madenlerinde çalışan 320 işçi işten çıkartıldı. İşten çıkartılan işçilerin, çalışabilecekleri bir toprakları ya da başka iş imkanları bulunmuyor. İşe geri alınma ihtimalleri de yok. İşten atılan işçilerin çoğu, yer altında çalıştıkları için meslek hastalığına yakalanmış ve sağlık durumları da pek iyi değil. Madenciler “gidecek başka yerimiz yok” diyerek işe geri alınmayı talep ediyor.