Kürt Ulusal Hareketi İçin Mücadelede İki Seçenek: Katalonya ve Bask Örnekleri – V. U. Arslan

Uluslararası Sosyalistler Birliği ISL’nin kuruluşunun ilan edildiği Barselona Konferansı vesilesiyle Katalonya’daydık. Bir hafta boyunca bazı gözlemler yapma şansımız oldu. Katalonya ve başkenti Barselona son yıllarda dalga dalga güçlü ulusal mücadelelere tanıklık etmişti. Böylelikle Katalonya ulusal sorun bağlamında İspanya’daki bir diğer sıcak bölge olan Bask Bölgesi’nin önüne geçmiş oldu. Çok farklı dinamiklere ve mücadele yöntemlerine sahip olan Katalan ve Bask ulusal hareketleri ile Kürt ulusal hareketi arasında ister istemez tutturulan yollar konusunda belirli benzerlikler ve farklılıklar tespit etmek mümkün. Kürt ulusal hareketi de bu tarz “modellere”, değerlendirmelere ve karşılaştırmalara sıkça başvuruyor. Nitekim bir çeşit ulusal hareketler arası dayanışma olarak Barselona’da Kürt ulusal hareketinin işaretlerine rastlamak mümkün. Peki, Katalan deneyimi Kürt ulusal hareketi için ne ifade edebilir? Meselenin üzerinde fazla durulmayan bir kısmı var; konuşulması gerek. Açılması gereken tartışmaların derinliği epey fazla. Gördüklerimizi anlatalım o zaman.

Barcelona Müesses Nizamı Sarsıyor!

Barselona’da siyasi atmosferi hissetmemek mümkün değil. Tüm şehirde balkonlardan, camlardan ve duvarlardan Katalan bayrakları sallanıyor. Katalan bayrakları derken 3 çeşit Katalan bayrağı var. Birincisi düz sarı kırmızı olan Katalan özerk bölgesinin resmi bayrağı. İkincisi 1890lı yılların sonunda İspanya’ya karşı bağımsızlık savaşı veren Küba‘dan alınan mavi üçgen ve yıldızlı bayrak ve üçüncüsü sol-sosyalist Katalanların tercih ettiği sarı üçgen ve kırmızı yıldızlı bayrak. Herkes kendi eğilimine göre bayrağını seçiyor. Bütün şehirde aynı manzara. Halen tutuklu yargılanan Katalan liderlerin mahpusluğu çeşitli pankart ve duvar yazılamalarında sıkça karşımıza çıkıyor. Yani iş Batı Avrupa için sıradışı sayılabilecek bir noktaya, yani siyasilerin mahkum edilmesine ve ülkeden ayrılmak zorunda kalmasına kadar varmış. Buradan da anlaşılabileceği gibi Katalan kitle hareketi, İspanya devletini fena halde sarsmış. Katalan hareketinin AB’den aradığı desteği bulamadığını da eklemek gerekir. Ama AB’nin İspanya’nın ekonomik ve siyasi kriz içerisinde bunalmaması için meseleyi geçiştirmesi, Katalan meselesinin burada kapandığı anlamına gelmiyor.

Katalonya dediğiniz yer, yüzölçümü olarak Konya’dan küçük bir yer, ama 7 milyondan fazla kişiye ev sahipliği yapıyor ve İspanya’nın en zengini. Bask bölgesi de diğer bir zengin bölge. Dolayısıyla buralardaki milliyetçiliğin tartışılması gereken yanları da var, ama bunu bu yazıda yapmayacağız. Nitekim Katalan burjuvazisinin bir bölümü de İspanya ile anlaşmalı boşanma yanlısı. Yüz binleri sokaklara döken kitle hareketi ise daha sol. İspanya emekçileriyle bağ kurma çabası sadece sosyalist

 devrimci kanatta görülen bir durum. Seçimlerde Katalan milliyetçisi merkez sağ ve merkez sol başı çekiyor. Katalonya, Katalan Meclisi’nin tek yanlı referandum kararı ile kaynamaya başlamıştı. Anketlere göre bağımsızlık yanlıları önde olsa da arada öyle büyük bir fark yok. Seçimlerde birlik yanlısı partilerin de yarıya yakın oy alabildiği görülüyor. Bunda Katalonya’ya iş bulmak için gelen iç ve dış göçün katkısının olduğu da söyleniyor.  

Özetle Katalan bağımsızlık mücadelesi öyle kapanacak bir konu değil. Milyonları sokağa dökebilen, grevler örgütleyen ve Madrid üzerinden büyük baskı kurabilen bir hareketten bahsediyoruz. İspanya devletinin böyle bir mücadele karşısında yapabilecekleri bir hayli sınırlı.

Bask Bölgesi Durgun

Bask Bölgesi de tıpkı Katalonya gibi İspanya devleti ile kökleri çok eskilere giden problemlere sahip. Bununla paralel olarak tarih boyunca özerklik ve bağımsızlık için büyük mücadeleler verilmiş. Aradaki göze çarpan en büyük farklılık, silahlı mücadele. Bask ulusal hareketinden doğan ETA’nın 50 yılı aşkın bir silahlı eylem geçmişi var. ETA 2 yıl önce silahlara kesin olarak elveda dediğinde halen cezaevlerinde 300‘ün üzerinde ETA militanı bulunmaktaydı.

ETA’nın silah bırakmasını sağlayan en önemli etmenlerden birisi Bask halkının baskısıydı. Silahlı eylemlerin hiçbir yere gitmediği ve askeri anlamda yenilginin yaşandığı o kadar barizdi ki çoklarına göre ETA kendisini feshetmekte çok geç kalmıştı. Madrid ETA sayesinde Bask sorununu bir terör ve güvenlik konusu olarak ele alabiliyordu. ETA eylemlerinde birileri hayatını kaybettiğinde tüm İspanya’da milyonlar sokağa dökülüyordu. Bask Bölgesi’ndeki kitlesel eylemler, sokağın ve emekçilerin gücü ise namluların gölgesinde kendisine yer açamıyordu. Neticede Bask ulusal hareketi uzun erimli bir durgunluk içerisinde.

Bu koşullarda ulusal mücadele konusunda Katalonya Bask’ı geride bıraktı ve çok önlere gitti. Bask meselesinin bir nekahet sürecinden geçtiği görülüyor, ama konu kapanacak bir dosya değil. Bask ülkesinde de kitleselleşme ve sokağın gücü, uygun şartlar oluştuğunda, kendisini göstermekte çekinmeyecektir.

Kürtler, Katalan Yolu mu Bask Yolu mu?

Kürt ulusal hareketi, önderliği ve mücadele yöntemleri açısından Katalanlardan ziyade Bask örneğine benzetilebilir. Peki Bask ülkesinde ETA için sorulan sorular Kürt ulusal hareketi içerisinde de sorulabilir mi? Elbette ki benzetmenin sınırlarının farkındayız. Kürt coğrafyası çok daha büyük, çok daha sert ve çok daha fazla uluslararası güçler ile iç içe. Ama yine de Kuzey Kürdistan için tablo biraz daha net. Gerilla savaşının Türkiye Kürdistanı’nda gideceği bir yer var mıdır? Yoksa demokratik ve ulusal haklar için mücadelenin merkezine kitlesel ve kent merkezli bir direnişi mi koymak gerekir? Demirtaş, HDP ve 7 Haziran süreci farklı bir yolun tutturulabileceğini göstermişti. Kitlesel mücadelenin yanı sıra sınıf karşıtlıklarına da yüklenen, Batı’daki emekçileri de kazanmaya çalışan bir perspektif büyük farklar yaratabilir. Ama Kürt ulusal hareketi yakın dönemdeki yol ayrımlarında, sınıf merkezli anlayışı bir kenera bırakalım, HDP merkezli bir modeli bile tercih etmedi ve neticede ağır bedeller ödendi.

Farklı coğrafyalar, farklı dengeler ve farklı boyutlar… Tamam… Ama Katalan ve Bask mücadele modelleri ve deneyimlerinin Kürt ulusal hareketinin önündeki farklı seçenekler olduğu tartışma götürmez.