About Latest Posts Sosyalist Gündem Latest posts by Sosyalist Gündem (see all) 12 Eylül ve Yenilginin Devamı – V. U. Arslan – Eylül 12, 2025 Aşırı Sağcı, Trump Yandaşı Charlie Kirk Boynundan Vurularak Öldürüldü! – Eylül 11, 2025 Nepal’de Protestolar Büyüyor! Yolsuzluk, Ekonomik Eşitsizlik, Artan Yoksulluk Fitili Ateşledi – Eylül 9, 2025 22. Dünya Kupası yaklaşık dört ay sonra Katar’da başlayacak. Futbolun en görkemli uluslararası etkinliğine bu yıl köle emeğine dayalı bir sömürünün gölgesinde gidiliyor. Katar, petrol ve doğalgaz satışından elde ettiği devasa gelirden son yıllarda spor faaliyetlerine ciddi bir kaynak ayırıyor. Bu yaz Katar sermayesinin elindeki PSG, Fransız yıldızı Kylian Mbappe’yi elinde tutabilmek için 300 milyon euro imza parası, yıllık 100 milyon euro maaş ve kulübün sportif kararlarında ciddi bir rol teklif etti. 1930 Dünya Kupası’nda Arjantin’in yıldızlarından Luis Monti, Juventus’a transfer olduğunda 5 bin dolar aylık, bir ev ve bir araba kazanmıştı. Nereden nereye… Dahası Katar, dünya kupası için yaklaşık 220 milyar dolarlık bir altyapı ve inşaat yatırımı gerçekleştirdi. Milli geliri bu miktardan daha az yaklaşık 140 ülke mevcut.  1930 Dünya Kupası düzenlenirken futbolcular oldukça ilkel toplarla, sadece renkleriyle ülkelerin ayırt edilebileceği formalarla oyunu oynamak zorundalardı. Şimdi futbolda spor malzemeleri endüstrisinin devleri için turnuvalar önemli bir vitrin.  1930 Dünya Kupası finalini yalnızca Yüzyıl Stadı’nın tribünlerindeki 93.000 kişi izlemişti. Katar 2022’de dünya nüfusunun büyük çoğunluğunun gözü televizyon ekranlarında olacak. Kısacası, artık futbolun sadece futbol olarak kalmaması için herşey mevcut.  Hazır dünya kupası yaklaşırken 1930’dan günümüze futbolun ve turnuvanın evrimine göz atmak dünyanın değişimini de anlamak için bir araç olacaktır.  İlk Kupaya Doğru 1904 yılında FIFA’nın kuruluşuyla birlikte, futbolda uluslararası bir bütünleşme yolunda ilk adım atılmıştı. Bu küreselleşme harekatını anlamlı kılan ise FIFA’nın kuruluşundan çok uluslararası bir turnuva düzenleme fikrinin olgunlaşmaya başlamasıdır. 1930’a kadar bunu sağlayan arena olimpiyat oyunları oldu. Futbol, hala o amatörlük döneminin masumiyetini taşıyordu ve olimpiyatlara bu spor dalını dahil edenler atletizm yanında bir eşantiyon gibi gördükleri futbolun içinde yatan “cevher”in henüz tam olarak farkında değillerdi. Fakat, FIFA Başkanı Jules Rimet başta olmak üzere futbolun teknokratları artık futbolu olimpiyatların amatörlüğünden kurtararak profesyonel bir seviyeye taşımayı amaçlıyorlardı. Kendisi de I. Dünya Savaşı sırasında Fransız ordusunda savaşan Rimet’nin bir beklentisi de, uluslararası bir turnuva aracılığıyla uluslar arasında bir yakınlaşma sağlayabilmekti. Ayrıca futbol sahasında ve tribünde “sınıfsız, imtiyazsız, kaynaşmış” bir kitle yaratılabileceği gibi naif bir inanca sahipti. Olimpiyat oyunlarında futbola dair ilginin hiç de azımsanmayacak seviyede olmasıyla birlikte uluslararası bir turnuva düzenlenmesi fikri somutlaşmaya başlar. 1929 yılında Barcelona’da düzenlenen FIFA Konferansı’nda, 1930 yılında ilk dünya kupasının düzenlenmesi kararı alınır. Turnuvayı düzenleyecek ülke olarak hem 1924 ve 1928 olimpiyat oyunlarında futbolda şampiyonluğa ulaşması hem de bağımsızlığının yüzüncü yılını kutlayacak olması nedeniyle Uruguay seçilir. Ardından FIFA’ya katılan ülkelere davetler gönderilir; fakat 1929 Buhranı’nın can yaktığı bir dönemde Uruguay’da düzenlenecek bu turnuva fikri pek çok ülkeye cazip gelmeyecektir. Turnuvaya Amerika kıtalarından dokuz (Uruguay, ABD, Şili, Meksika, Arjantin, Paraguay, Bolivya, Peru, Brezilya) Avrupa’dan dört ülke (Fransa, Belçika, Yugoslavya ve Romanya) katılır. Britanya ülkeleri turnuvaya politik gerekçeler öne sürerek FIFA’dan ayrılmış olmaları nedeniyle katılmazlar. İngiltere, Birinci Dünya Savaşı’nda savaştığı ülkelerle aynı çatı altında yer almak istemez ve İskoçya, Kuzey İrlanda ve Galler’le birlikte FIFA üyeliğini bırakır. Hollanda, İsveç, İspanya, İtalya ve Macaristan ise turnuvanın Avrupa kıtasında düzenlenmemesini bir nevi protesto ederler.  Avrupa’dan katılacak olan dört ülke, turnuvaya daha sonra adını verecek olan Rimet’nin bin bir ricası ve araya ülke yöneticilerinin de sokulması sonucunda davete icabet etme kararını alır ve haftalar süren uzun bir deniz yolculuğunun ardından turnuvanın düzenleneceği Uruguay’a ayak basarlar. Bu ülkelerin ikna olmalarında Uruguay’ın turnuvaya katılacak ülkelerin ulaşım ve konaklama masraflarını karşılayacak olması da bir rol oynar.  Uruguay için bu organizasyonu düzenlemek sportif boyutundan öte anlamlara sahipti. Ülke kuruluşunun yüzünce yılına yaklaştığı günlerde, futbolda zaten kazanabileceği en büyük zafer olan olimpiyat şampiyonluğuna iki kez üst üste erişmişti. 1924 Olimpiyatlarına katılırken Uruguay milli takımının yol parasının karşılanabilmesi için evini ipotek ettiren Attilio Narencio, 1928 yılındaki şampiyonluğun ardından şunu söylüyordu: “Artık biz dünya haritasındaki o küçük nokta değiliz.”. Zira ülke José Batlle y Ordóñez yönetimiyle birlikte hem sosyal reformlara (8 saatlik iş gününün yasallaşması, genel oy hakkının sağlanması, işsizlik sigortası, kilisenin devlet katındaki ağırlığının azaltılması, kadınlara üniversiteye giriş hakkı tanınması vs.) imza atmış hem de 20’li yıllar boyunca altyapı ve inşaat yatırımlarıyla bir kabuk değişimine gitmişti. Bu atılım dönemini dünya kupası aracılığıyla uluslararası alanda görücüye çıkarak noktalamak oldukça cazip geliyordu. Aslında bugün de devletlerin uluslararası turnuvaları düzenlemek için milyarlarca dolarlık servetleri ortalığa saçmalarının amacı bundan çok farklı görünmüyor. Ne var ki tüm çabalara rağmen turnuvaya özellikle Avrupa’dan katılım oldukça sınırlı olur. Bu dönemde futbolcular spor yaşamlarını genellikle amatör olarak sürdürmektedir ve takımların katılımını engelleyen faktörlerden birisi de budur. Örneğin Romanya milli takımı, Kral II. Karol’un futbolculara turnuva sonrasında işlerine geri dönebileceklerine dair taahhüt vermesiyle turnuvaya katılabilir. 1924-1925 yıllarında Romanya’da futbol federasyonu başkanlığını da elinde tutan ve futbola ilgisiyle bilinen kral, turnuvayı kendisi için önemli bir diplomatik fırsat olarak görmüştü; takımın futbolcularını da tek tek kendisi belirlemişti.  Turnuvanın şampiyonu olacak Uruguay milli takımının yıldız futbolcuları arasında da yine emekçi sınıftan gelen isimlerden bahsetmek gerekir: Olimpiyat şampiyonluğunu kazanırken takımın en dikkat çekici isimlerden biri olan ve Fransızlar tarafından olimpiyat oyunları sırasında kendisine “Black Marvel” (Siyah Mucize) lakabı takılan Jose Leandro Andrade bir ayakkabı boyacısıydı. Kasaplık yapan Pedro Arispe, taş işçisi -ki Uruguay defansının kaya gibi sağlam bir hale gelmesindeki kilit taşı- Jose Nasazzi, manavlıktan gelen Perucho Petrone, buz dağıtıcısı Pedro Cea…  Final maçına çıkan Uruguay’ın “yıldızlar karması”, bugünlerin aksine tribünlerde onlarla mest olan yüzbine yakın taraftarın büyük çoğunluğu ile aynı sosyal sınıftan geliyordu. Bu oyuncuların birçoğu turnuvadan sonra büyük popülarite kazansalar da içinden geldikleri sınıfla aynı yaşam koşullarına geri dönmek zorunda kaldılar. Örneğin, Andrade yıllar sonra veremden ölürken yoksulluk hemen yanıbaşındaydı. Yine bir başka yıldız Perucho Petrone İtalya’ya Fiorentina’ya transfer olup ligin altını üstüne getirerek gol kralı olsa da, Mussolini faşizmine tepkisinden ötürü Montevideo’ya geri döner ve FIFA’nın kontratını tamamlamadığı gerekçesiyle profesyonel düzeyde futbol oynamasını yasaklaması sonrasında genç yaşta emekli olur.  92 yıl önce düzenlenen bu turnuvaya dair elimizde kalan görsel malzeme birkaç dakikalık bir final karşılaşması özetinden; siyah beyaz, puslu fotoğraflardan ve halen ayakta duran Estadio Centenario’dan ibaret. Turnuvadan yakın geçmişe kalan en önemli miras … Dünya Kupasına İlk Adım: 1930 Uruguay – Fikret Seyhan okumayı sürdür