Marks, tarihi sınıf mücadeleleri tarihi olarak tanımlarken bu mücadelenin sömürülenler cephesindeki yürütücülerinin her daim sınıf bilinciyle donanmış özneler olduğu iddiasında değildi. Sınıflar arasındaki sömürü ilişkisinden kaynaklanan temel çıkar farklılıkları sınıf mücadelesinin zeminini olağanlığında hazırlar. Örneğin emekçiler bir sınıf olduğunun bile bilincinde olmadan, patronla çıkarlarının farklı olduğunu yaşamda deneyimleyerek ücret için, çalışma saatleri için, iş güvencesi için tekil işyerlerinde ya da kolektif olarak mücadeleye girişir. Bilinç sınıf mücadelesinin önkoşulu olmadığı gibi sınıf kavgası bu mücadelenin aktif yürütücüsü olacak kolektif öznelerin potansiyel güçlerinin boyutlarını öğrendikleri de bir süreçtir: “Tek tek bireyler, ancak başka bir sınıfa karşı ortak bir savaşım yürütmek zorunda oldukça … Devrimci Parti Teorisyeni Olarak Lenin – I | Güneş Gümüş okumayı sürdür