CNN'in Çevre Düşmanlığının Arkasında Rant Var
AKP iktidarının patronlara verdiği teşviklerin ardı arkası kesilmiyor. Kamu bankalarından kıyak krediler, silinen vergi borçları, arsa ve bina tahsisleri, imar affı… Halkın büyük çoğunluğu yoksulluk ve işsizlik kıskacında yaşam mücadelesi verirken, söz konusu sermaye olunca akan sular duruyor.
Geçtiğimiz günlerde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde termik santrallerin baca filtresi ve arıtma tesisi kurulmadan 2,5 yıl daha çevreyi kirletmesine izin veren yasa tasarısı AK Parti ve MHP’li vekillerinin oylarıyla kabul edilmişti. İktidara geldiği günden itibaren kamuya ait şirketleri hızla özelleştirme sürecine sokan iktidar, 2013 yılında termik santralleri de haraç mezat kendisine yakın patronlara vermişti. 2013 ile 2015 yılları arasında özelleştirilen 16 termik santralin 1 Aralık tarihine kadar baca gazı filtrelerini takmaları gerekiyordu. Yeni yasa ile birlikte bu süre 2022 Haziran’ına kadar uzatılmış oldu. Düzenlemeden yararlanacak termik santraller ise şu şekilde:
- 18 Mart Çanakkale Termik Santrali (Çanakkale) – EÜAŞ
- Silopi Elektrik Termik Santrali (Şırnak) – Ciner Enerji
- Afşin Elbistan A Termik Santrali (Kahramanmaraş) – Çelikler Holding
- Karabük Demir Çelik Termik Santrali (Karabük) – Kardemir
- Tunçbilek Termik Santrali (Kütahya) – Çelikler Holding
- Seyitömer Termik Santrali (Kütahya) – Çelikler Holding
- Soma A Termik Santrali (Manisa) – EÜAŞ
- Soma B Termik Santrali (Manisa) – Konya Şeker Enerji
- Kangal Termik Santrali (1. ve 2. üniteler) (Sivas) – Konya Şeker Enerji
- Çatalağzı Termik Santrali (Zonguldak) – Bereket Enerji
- Yatağan Termik Santrali (Muğla) – Bereket Enerji
- Çayırhan Termik Santrali (Ankara) – Ciner Enerji
- Yeniköy Termik Santrali (Muğla) – Limak Enerji ve İçtaş Enerji
- Kemerköy Termik Santrali (Muğla) – Limak Enerji ve İçtaş Enerji
- Orhaneli Termik Santrali (Bursa) – Çelikler Holding
- Afşin Elbistan B Termik Santrali (Kahramanmaraş) – EÜAŞ
Listeye bakıldığında özelleştirilen termik santrallerin “yabancıya” gitmediği görülüyor. Bereket Enerji, Limak, Ciner, İçtaş gibi firmalar aynı zamanda iktidarın otoyol, köprü, havalimanı gibi büyük projelerinin de yürütücülüğünü yapıyorlar. Karara karşı kamuoyundan yükselen tepki sermayeyi rahatsız etmiş olacak ki, enerji sektörünün en güçlü aktörlerinden biri olan Demirören’e ait CNN Türk’te haber spikerleri hava filtresi takılması için verilecek arada halkın nasıl bir mağduriyet yaşayacağını utanmadan anlatıyorlar!
Bu firmaların birçoğu uluslararası alanda da çevreye verdikleri zararlardan ötürü kara listelerde dolaşıyorlar. Artı-Gerçek yazarı Pelin Cengiz bu durumu şu şekilde dile getirmişti:
“20 Eylül’de gerçekleşen Küresel İklim Grevi’nden bir gün önce, Avrupa’da enerji konusunda çalışan Urgewald, Avrupa İklim Ağı’nın (CAN Europe) da dahil olduğu 30 sivil toplum kuruluşu ile birlikte, kömür sektöründe faaliyet gösteren şirketleri içeren küresel ölçekteki en kapsamlı veri tabanı olan “Küresel Kömürden Çıkış Listesi”ni (Global Coal Exit List) yayınladı.
Listede yer alan Türkiye merkezli şirketler şöyle: Bereket Enerji Üretim A.Ş., Çalık Enerji, Çelikler Holding, Ciner Group, Diler Holding, Doğanlar Yatırım Holding A.Ş., Ege Trade, Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ), Eren Holding, Hattat Holding, IC İbrahim Çeçen Yatırım Holding, Kolin Group, Limak Energy, OYAK Birleşik Enerji A.Ş. (BİREN), Polyak Eynez Enerji Üretim Madencilik, Teyo Yatırım ve Dış Ticaret, Yıldırım Group…”
Geçtiğimiz altı yılda, özelleştirilen termik santrallerin yerine getirmesi gereken çevre yatırımları zaman zaman gündeme getirilmişti. 2013 yılında yürürlüğe giren Elektrik Piyasası Kanunu’na eklenen Geçici 8. Madde ile özelleştirilen termik santrallerin çevre yatırımlarını tamamlamaları için 2018 yılına kadar süre tanınmıştı. Fakat Anayasa Mahkemesi bu maddeyi anayasaya aykırı bularak iptal etmişti. 2016 yılında tekrar yasal bir düzenleme yapılarak bu süre Aralık 2019’a kadar uzatılmıştı. Ancak iktidar Anayasa Mahkemesi’nin kararını daha önce pek çok kez olduğu gibi bir kez daha çiğnemiş oldu. Yeni düzenleme CHP tarafından yeniden Anayasa Mahkemesi’ne taşınsa da, aradan geçen 5 yılda yüksek yargının yaşadığı dönüşüm göz önüne alındığında aksi bir karar çıkması sürpriz olmayacaktır.
İktidarın Kömür Sevdası Yaşamı Tehdit Ediyor!
Doğa, ekolojik krizin yarattığı tehlikeleri her fırsatta hatırlatırken AKP gibi otoriter-sağ rejimler özellikle termik santral örneğinde görüleceği üzere bu durumun üzerine tuz biber ekmekten kaçınmıyor.
Özelleştirilen termik santrallerin çevreye yarattığı tehlikeler ise yıllardır dile getiriliyor. AKP, kullanım ömürlerini doldurmuş olan termik santralleri özelleştirirken; patronların karlarına zeval gelmemesi için yasal koruma yaratıyor. Özellikle Çelikler Holding’e satılan Afşin Termik Santrali’nin bulunduğu bölgede Ocak ayında siyah kar ve kül yağması gündeme gelmiş zararın boyutları gözler önüne serilmişti. 32 yıllık kullanım ömrü hâlihazırda dolan termik santrale 20 yıl daha kullanım izni verilmişti. Santralde 30 yılda 405 milyon ton kömür yakılırken; 200 milyon ton CO2, 270.000 ton kükürt bileşiği, 2.7 milyon ton uçucu kül doğaya salınmış, kadmiyum, kurşun, demir, bakır, kobalt, çinko ve civa gibi ağır metallerin havada sınır değerlerini aştığı tespit edilmişti.
Bu gerçeklere rağmen hem artan doğalgaz maliyetleri nedeniyle enerji sektörünün yaşadığı kriz hem de haraç mezat satılan termik santrallerde sermayenin karlılığını korumak amacıyla iktidar bırakın tehlikelere karşı önlem almayı, termik santral yatırımlarına ekstra teşvikler getiriyor.
Tehlikenin boyutlarıyla yüzleşmek isteyenler TTB’nin de bileşenleri arasında yer aldığı Temiz Hava Hakkı Platformu’nun kömürden kaynaklı hava kirliliğinin sağlığımız üzerinde yarattığı etkileri konu edinen araştırma raporlarına göz atabilir.
Bir avuç sermayedarın kar ve rant iştahı için geleceğimiz ve nefesimiz tehlikeye atılıyor.
Buna şimdiden dur diyemezsek bu coğrafyada ne bizim ne de gelecek kuşakların bir geleceği olacak.